تهران – حفظ و احیای تمامی بناهای تاریخی ایران با تکیه بر بودجه‌های دولتی امکان‌پذیر نیست. به همین دلیل، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با واگذاری ۳۶ بنای تاریخی به بخش خصوصی، سعی در جذب سرمایه‌گذاری مردمی برای مرمت و بهره‌برداری از این آثار دارد. این اقدام با هدف تسریع در احیای بناهای تاریخی و استفاده بهینه از ظرفیت‌های اقتصادی و فرهنگی کشور صورت گرفته است.
با توجه به گستردگی آثار تاریخی در ایران و نیاز مستمر به مرمت و نگهداری، مشارکت سرمایه‌گذاران و علاقه‌مندان به حوزه گردشگری و میراث فرهنگی می‌تواند گامی مؤثر در جلوگیری از تخریب و فرسایش آثار ارزشمند کشور باشد. برنامه واگذاری بناهای تاریخی نه‌تنها می‌تواند به احیای آن‌ها کمک کند، بلکه موجب ایجاد اشتغال، افزایش ورود گردشگران داخلی و خارجی و رونق اقتصادی در مناطق تاریخی کشور خواهد شد.
ضرورت مشارکت بخش خصوصی در مرمت آثار تاریخی
در سراسر ایران بیش از ۳۴ هزار اثر تاریخی ثبت‌شده وجود دارد که بسیاری از آن‌ها نیازمند مرمت و نگهداری مستمر هستند. با این حال، بودجه‌های دولتی محدود بوده و نمی‌تواند نیازهای گسترده این حوزه را تأمین کند. بنابراین، همکاری با بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران حوزه گردشگری می‌تواند به تسریع فرآیند مرمت، احیا و بهره‌برداری بهینه از این آثار کمک کند. این روش در بسیاری از کشورهای جهان به‌عنوان یک راهکار پایدار و موفق برای حفظ بناهای تاریخی مورد استفاده قرار گرفته است.
بناهای تاریخی نه‌تنها هویت فرهنگی کشور را نمایان می‌کنند، بلکه از نظر اقتصادی نیز ارزش بالایی دارند. توسعه گردشگری تاریخی و فرهنگی می‌تواند درآمدزایی قابل‌توجهی را به همراه داشته باشد و موجب رونق کسب‌وکارهای مرتبط با صنعت گردشگری شود. بخش خصوصی، با سرمایه‌گذاری در این بناها، امکان بهره‌برداری از آن‌ها در قالب اقامتگاه‌های بوم‌گردی، مراکز فرهنگی، رستوران‌های سنتی و موزه‌های خصوصی را خواهد داشت که این امر علاوه بر حفظ آثار، تجربه‌ای متفاوت و ارزشمند برای گردشگران ایجاد می‌کند.
واگذاری ۳۶ بنای تاریخی به سرمایه‌گذاران
در گام نخست، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اقدام به شناسایی و انتخاب ۳۶ بنای تاریخی در استان‌های مختلف کشور کرده است که قابلیت واگذاری و بهره‌برداری دارند. این بناها، که شامل خانه‌های تاریخی، کاروانسراها، حمام‌های قدیمی و سایر بناهای فرهنگی هستند، پس از طی مراحل قانونی و از طریق مزایده به سرمایه‌گذاران واجد شرایط واگذار خواهند شد.
واگذاری این بناها تحت شرایطی انجام می‌شود که سرمایه‌گذاران موظف به حفظ اصالت و هویت تاریخی آن‌ها باشند. بدین ترتیب، مرمت این آثار باید مطابق با استانداردهای تعیین‌شده و تحت نظارت کارشناسان میراث فرهنگی انجام گیرد تا ضمن حفظ ارزش‌های تاریخی، بناها برای استفاده‌های فرهنگی و گردشگری آماده شوند. در این فرایند، سرمایه‌گذاران می‌توانند از حمایت‌های دولتی مانند تسهیلات مالی و معافیت‌های مالیاتی نیز برخوردار شوند.
چالش‌های پیش روی احیای بناهای تاریخی
علی‌رغم اهمیت واگذاری بناهای تاریخی به بخش خصوصی، این فرآیند با چالش‌هایی مواجه است. یکی از مهم‌ترین موانع، هزینه‌های بالای مرمت و بازسازی این آثار است که می‌تواند مانع از ورود سرمایه‌گذاران شود. بسیاری از بناهای تاریخی، به دلیل سال‌ها عدم رسیدگی، دچار تخریب شده‌اند و بازسازی آن‌ها نیازمند سرمایه‌گذاری کلان است. در چنین شرایطی، دولت باید حمایت‌های مالی بیشتری ارائه کند و تسهیلات ویژه‌ای برای سرمایه‌گذاران این حوزه در نظر بگیرد.
علاوه بر مسائل مالی، پیچیدگی‌های اداری و بروکراسی موجود نیز می‌تواند روند واگذاری را کندتر کند. سرمایه‌گذاران نیازمند تسهیل فرآیندهای اداری و ارائه مجوزهای لازم در کوتاه‌ترین زمان ممکن هستند. همچنین، برخی از بناهای تاریخی ممکن است دارای مشکلات حقوقی از جمله اختلاف مالکیت باشند که نیاز به حل‌وفصل قانونی دارند. رفع این موانع، می‌تواند سرمایه‌گذاران بیشتری را به مشارکت در احیای میراث فرهنگی کشور ترغیب کند.
تجربیات جهانی در مرمت بناهای تاریخی
بسیاری از کشورهای پیشرفته، مدل‌های موفقی را برای مرمت و بهره‌برداری از بناهای تاریخی ارائه کرده‌اند که می‌تواند الگویی برای ایران باشد. در کشورهای اروپایی مانند فرانسه، ایتالیا و اسپانیا، بسیاری از قلعه‌ها، کلیساهای قدیمی و خانه‌های تاریخی به هتل‌های مجلل، رستوران‌ها و مراکز فرهنگی تبدیل شده‌اند. این روش نه‌تنها موجب حفظ بناها شده، بلکه رونق گردشگری و اشتغال‌زایی را نیز به دنبال داشته است.
در کشورهایی مانند ترکیه و امارات نیز سرمایه‌گذاری در احیای بناهای تاریخی به‌عنوان یکی از راهکارهای توسعه گردشگری مورد توجه قرار گرفته است. در این کشورها، دولت با ارائه تسهیلات ویژه به بخش خصوصی، مسیر را برای سرمایه‌گذاران تسهیل کرده و در نتیجه، بناهای تاریخی به مراکز جذاب گردشگری تبدیل شده‌اند. ایران نیز با بهره‌گیری از این تجربیات، می‌تواند گامی مؤثر در جهت حفظ و احیای میراث فرهنگی خود بردارد.
نقش جوامع محلی در حفظ بناهای تاریخی
علاوه بر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، مشارکت جوامع محلی نیز نقش مهمی در حفظ بناهای تاریخی ایفا می‌کند. ساکنان مناطق تاریخی می‌توانند با آگاهی‌بخشی و همکاری با نهادهای دولتی و سرمایه‌گذاران، در حفظ و نگهداری این آثار سهیم باشند.
یکی از روش‌های موفق در این زمینه، ترویج گردشگری بومی و استفاده از ظرفیت‌های محلی در بهره‌برداری از بناهای تاریخی است. به‌عنوان مثال، ایجاد اقامتگاه‌های بوم‌گردی در خانه‌های تاریخی، می‌تواند علاوه بر حفظ بناها، زمینه اشتغال و درآمدزایی را نیز برای ساکنان محلی فراهم کند. جوامع محلی همچنین می‌توانند در برنامه‌های آموزشی، مرمت مشارکتی و معرفی آثار تاریخی به گردشگران نقش بسزایی داشته باشند.
آینده‌ای روشن برای حفظ میراث فرهنگی
واگذاری بناهای تاریخی به بخش خصوصی، راهکاری کارآمد برای حل چالش‌های مالی و اجرایی در حوزه مرمت و نگهداری این آثار است. با توجه به محدودیت منابع دولتی، مشارکت سرمایه‌گذاران و جوامع محلی می‌تواند فرآیند احیای آثار تاریخی را سرعت بخشد و از تخریب بیشتر این بناها جلوگیری کند.
اگر این روند با برنامه‌ریزی دقیق و نظارت مناسب همراه باشد، نه‌تنها موجب حفظ هویت تاریخی ایران خواهد شد، بلکه فرصت‌های جدیدی را برای توسعه گردشگری، اشتغال‌زایی و رونق اقتصادی ایجاد خواهد کرد. دولت نیز باید با ارائه تسهیلات مالی، کاهش موانع اداری و حمایت از سرمایه‌گذاران، مسیر را برای احیای بناهای تاریخی هموارتر کند. تنها از این طریق می‌توان از ظرفیت‌های عظیم میراث فرهنگی کشور بهره‌برداری کرد و آن را به نسل‌های آینده انتقال داد.